Is het patat of friet?

De vraag ‘is het patat of friet?’ wordt vaak gesteld. Deze kwestie is doorgaans de oorzaak voor heftige discussies, waarbij men vergeet door te eten en de gefrituurde aardappelreepjes koud worden. Dat is zonde natuurlijk. Daarom vind je op deze site een aantal standpunten die je kunnen helpen bij het beantwoorden van de vraag of het patat of friet is.

Het is patat! Hieronder lees je waarom (en waarom friet onder omstandigheden gedoogd kan worden).

Geografische benadering

Het grootste deel van de Nederlanders zal nu ongetwijfeld instemmend zitten te knikken als je zegt dat patat het juiste woord is. Mensen uit Brabant, Limburg en (andere delen van) België keuren dit antwoord waarschijnlijk af. De meeste mensen uit die regionen zullen patat waarschijnlijk friet noemen. Kunnen ze ook niets aan doen.

Er zijn overigens ook taalgebieden in het zuiden van Nederland, waar men aardappels ‘patat’ noemt. Dus vraag je daar om een patatje met, dan krijg je waarschijnlijk een aardappel met een schilmesje.

Een belangrijke aanwijzing vinden we ook in het gebruik van geografische namen in combinatie met deze gefrituurde delicatesse. Er zijn Franse frietjes, die zijn dun, en je hebt Vlaamse friet, die is juist weer dik. Nederlandse friet kom je echter niet tegen. Friet wordt dus met name in verband gebracht met de landen ten zuiden van Nederland, wat ervoor pleit dat het hier in Nederland patat is.

Het antwoord op de vraag is dus deels afhankelijk van waar je die vraag stelt. Zoals gezegd zullen de meeste mensen die boven de grote rivieren wonen patat zeggen en hoe dichter je bij België komt, hoe groter de kans dat friet als het juiste woord wordt gezien.

Taalkundige benadering

Kijken we in de Van Dale, dan valt het volgende op. Zowel patat als friet wordt omschreven als een verkorting van het Franse ‘patates frites’. Patat komt daarin als eerste, dus het is logisch dat dat de oorspronkelijke verkorting is geweest. Patat betekent immers ‘aardappel’ en ‘frites’ betekent eigenlijk dat het gefrituurd is. Aangezien je naast aardappelen nog veel meer kunt frituren, is het niet logisch om de bereidingswijze tot afkorting te maken.

De Van Dale geeft bij patat aan dat friet een synoniem ervan is, maar patat is geen synoniem van friet (volgens het digitale woordenboek). Opmerkelijk natuurlijk. Je zou hieruit af kunnen leiden dat het gebruik van de term ‘friet’ pas later is ontstaan.

Een vorm van patat (‘Pataat’, dat ‘aardappel’ betekent) vinden we bovendien al terug in de eerste editie van de Van Dale van 1864, terwijl er in die tijd nog geen friet te vinden was.

Bij de snackbar kun je, tot slot, een ‘patatje oorlog’, een ‘patatje met’, ‘patatje Joppie’ of een ‘patatje speciaal’ bestallen. Deze termen vinden we ook terug in de Van Dale. Wat daar echter niet in staat, zijn deze gerechten met ‘friet’ erin verwerkt.

Aan de andere kant, we kunnen in plaats van mayonaise wel frietsaus (of fritessaus) bestellen, maar patatsaus bestaat dan weer niet.

Dus, is het patat of friet?

Patat ligt meer voor de hand dan friet. Er wonen immers meer mensen in de regio’s waar in Nederland ‘patat’ gezegd wordt dan de Nederlandse gebieden waar men ‘friet’ zegt. in de taal wordt patat bovendien niet alleen langer dan friet, maar ook met meer varianten gebruikt.

Maar uiteindelijk kunnen beide woorden dus gebruikt worden. En wat maakt het uiteindelijk ook uit? Zolang de patat (of friet, als je eigenwijs bent) maar smaakt!

En hoe zit het dan met frietsaus?

Frietsaus is een woord dat wordt gebruikt door mensen die moeite hebben met de spelling of uitspraak van mayonaise. En mensen die frite(s)saus schrijven hebben het helemaal niet begrepen, want frite(s) is zeker geen correct Nederlands.

Frietsaus kan in België dan wel weer correct zijn trouwens, want daar eet men immers wel friet. En als Belgische producten worden ingevoerd in Nederland, behouden ze vaak hun oorspronkelijke naam. Zo kun je bij de Hollandse gebakkraam ook Belgische wafels tegenkomen…